Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2016

Οι πλάνες του Αινεία στην Ελλάδα

Μετά την άλωση και τη λεηλασία της Τροίας, ο Αινείας με μερικούς Τρώες (που έγιναν γνωστοί ως «Αινειάδες») εξακολούθησαν να αμύνονται σε κάποια συνοικία της πόλης, ώσπου οι Αχαιοί τους διεμήνυσαν ότι τους δέχονται «υποσπόνδους», δηλαδή ύστερα από συμφωνία να αποχωρήσουν ανενόχλητοι, με την άδεια να πάρουν ο καθένας τους ό,τι μπορούσε να σηκώσει στα χέρια του από την περιουσία του. Και ενώ όλοι οι άλλοι γέμισαν και πήραν σακιά με χρυσάφι, ασήμι, κοσμήματα, χρήματα, κλπ., ο Αινείας σήκωσε στους ώμους του τον γέροντα και ανήμπορο πατέρα του, τον Αγχίση, και τον μετέφερε έξω από την πόλη.

Τότε οι Αχαιοί, θαυμάζοντας την πράξη του αυτή, του επέτρεψαν να πάρει ελεύθερα και ό,τι άλλο ήθελε από το σπίτι τους. Αλλά εκείνος και πάλι δεν προτίμησε τίποτα άλλο από τα ιερά ξόανα των θεών και τα οικογενειακά κειμήλια, που τα θεωρούσε ανώτερα από κάθε άλλο θησαυρό. Πολλές φορές κινδύνευσε για χάρη των γονέων του και για την ευσέβειά του προς τους θεούς. Μετά από αυτό, οι Αχαιοί του είπαν ότι ήταν διατεθειμένοι να του εκχωρήσουν όποιο μέρος της Τροίας ήθελε για να ζήσει εκεί με απόλυτη ασφάλεια.

Οι πλάνες του Αινεία στην Ελλάδα


ΕΙΝΑΙ αλήθεια, ότι σύμφωνα με την ελληνική και τη ρωμαϊκή μυθολογία ο Αινείας ήταν γιος του Αγχίση και της θεάς Αφροδίτης, αδελφός του Λύρου και συγγενής του βασιλιά της Τροίας Πριάμου. Ο Αινείας έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο επικεφαλής των Δαρδάνων, ως σύμμαχος των Τρώων, και ήταν ο γενναιότερος ήρωας στην πλευρά τους μετά τον Έκτορα. Φαίνεται πάντως ότι αρχικώς δεν ήθελε να συμμετάσχει στον πόλεμο, γιατί περίμενε μετά τον θάνατο του Πριάμου να βασιλεύσει αυτός στον θρόνο του, αλλά όταν ο Αχιλλέας τον έδιωξε από την Ίδη στη Λυρνησσό, που επίσης κατέστρεψε ύστερα, ο Αινείας υποχρεώθηκε πλέον να καταφύγει στην Τροία και να συμπολεμήσει με τους Τρώες. Από την «Ελληνική Μυθολογία» της Εκδοτικής Αθηνών διαβάζουμε για τον Αινεία, μεταξύ άλλων, και τα εξής:

ΔΗΛΟΣ. Πρώτη παραλλαγή. Η Δήλος, όσον καιρό ανθούσε και είχε κατοίκους, ήξερε πολλά σημάδια να δείξει από το πέρασμα του Αινεία και των Τρώων από το νησί. Η παράδοση έλεγε πως τον ήρωα τον είχε φιλοξενήσει με πολλή αγάπη ο μάντης Άνιος (ο. 57 κ.ε.) και, όταν αργότερα έφευγε, του έδωκε μαζί την κόρη του τη Λαύνα, που ήταν και αυτή μάντισσα, να τον συμβουλεύει στο ταξίδι. Μόλις όμως έφτασαν στο Λάτιο, τον καιρό που ο Αινείας έχτιζε την πρώτη εκεί πολι­τεία, η κόρη αρρώστησε και πέθανε· για να την τιμήσει, ο Αινείας ονόμασε την πολιτεία Λαβίνιο.
Δεύτερη Παραλλαγή. Ο Αινείας, τον καιρό που τον φιλοξενούσε ο Άνιος, είχε κοιμηθεί κρυφά με μιαν από τις κόρες του. Όταν έπειτα συνέχισε το ταξίδι του, η κοπέλα γέννησε στη Δήλο ένα γιο, που τον είπε Άνδρο. Μεγαλώνον­τας ο ' Ανδρος, εγκαταστάθηκε στο αιγαιοπελαγί­τικο νησί που πήρε το όνομα του.

ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ. Περνώντας από τη Σαμοθράκη, ο Αινείας αφιέρωσε στο ναό των Μεγάλων Θεών μιαν ασπίδα. Από εκεί και όχι από την Τροία, έλε­γαν, έφερε τους Πενάτες στην Ιταλία. Όταν έφευγε, τον ακολούθησε ο Σάωνας, ο γιος του Δία και μιας νύμφης και νομοθέτης του νησιού, που αργότερα ίδρυσε στο Λάτιο το ιερατικό σωμα­τείο των Σαλίων.

ΚΡΗΤΗ. Πρώτη παραλλαγή. Φεύγοντας από την Τροία, το στόλο του Αινεία τον βρήκε τρικυμία μεγάλη και τον έριξε στην Κρήτη. Εκεί ο ήρωας έχτισε μια μικρή πόλη, κοντά στις Κυδωνιές (τα Χανιά), που την είπε Πέργαμο, για να του θυμίζει την ακρόπολη της πατρίδας του.
Δεύτερη παραλλαγή. Κάποτε λέει, πριν αρχί­σει ο μεγάλος πόλεμος, ο Αινείας είχε βρεθεί στην Κρήτη για να θυσιάσει στο ναό του Απόλ­λωνα. Εκεί βρήκε την ευκαιρία να ξελογιάσει τη θυγατέρα του ήρωα που τον φιλοξενούσε. Όταν πια είχε γυρίσει στην Τροία, η γυναίκα γέννησε ένα αγόρι, που το είπε Αινεία, σαν τον πατέρα του.

Ύστερα από χρόνια, όταν οι Αχαιοί, στο γυρι­σμό τους από την Τροία, παρασύρονται από τη θαλασσοταραχή και ξεπέφτουν στην Κρήτη, ο μεγαλωμένος στο μεταξύ γιος του Αινεία τους ρίχνεται με τα καράβια του. Οι αιχμάλωτοι του Αγαμέμνονα Τρώες βρίσκουν ευκαιρία, δραπε­τεύουν από τα ελληνικά καράβια και σμίγουν μαζί του. Για να τους εγκαταστήσει στο νησί, ο ήρωας χτίζει αργότερα τη νέα Πέργαμο.

Τρίτη παραλλαγή. Ο Αινείας, όταν ακόμη βρι­σκόταν στη Δήλο, ρώτησε τον Απόλλωνα σε ποιον τόπο να πάει να εγκατασταθεί. Ο χρησμός του θεού ορίζει να ζητήσει τη χώρα, από όπου κατά­γονταν οι προγονοί του.

Ο Αγχίσης θυμίζει τότε πως ο παλιός Τεύκρος, αυτός που είχε δώσει το όνομα στους Τρώες (Τευκροί-Τρώες), είχε έρθει με τους ανθρώπους του από την Κρήτη. Στην Κρήτη λοιπόν τους έστελνε τώρα ο Απόλλωνας.

Είχε φτάσει κιόλας στη Δήλο το άκουσμα πως τον Ιδομενέα τον είχαν διώξει οι Κρητικοί από την Κρήτη και βρισκόταν στην Ιταλία (σ. 321), ακόμα πως οι ακρογιαλιές του νησιού ήταν έρημες και απροστάτευτες. Ετσι, χωρίς να φοβούνται αντί­σταση, οι Τρώες ανοίγουν πανιά και αράζουν στα βόρεια παράλια της Κρήτης.

Ο Αινείας βιάζεται να χτίσει και να οχυρώσει την Πέργαμο, που θα γινόταν η δεύτερη τους πατρίδα. Μόλις όμως αρχίζουν να οργανώνουν τη ζωή τους, πλακώνει αναπάντεχα η καταστροφή: μια κακιά λοιμική χτυπάει τους ανθρώπους και 'τους στέλνει στον τάφο, τα δέντρα και τα σπαρτά ξεραίνονται, η γη αρνιέται να δώσει τροφή. Μπρο­στά σε μια τέτοια οργή θεού, ο Αγχίσης συμβου­λεύει να στείλουν ξανά να ρωτήσουν τον Απόλ­λωνα, πώς θα μπορούσαν να γλιτώσουν από το κακό που τους είχε βρει.

Την παραμονή που θα έφευγε το καράβι για τη Δήλο, παρουσιάζονται στον Αινεία, την ώρα που κοιμόταν, οι εφέστιοι θεοί που κουβαλούσε από την Τροία, λουσμένοι στο φως του φεγγαριού, και του μιλούν: Ό,τι θα σου έλεγε ο θεός στη Δήλο σού το λέμε εμείς, γιατί εκείνος είναι που μας στέλνει. Ο χρησμός δεν μιλούσε για την Κρήτη, τον παρεξηγήσατε. Πρέπει να φύγετε αμέσως για την Εσπερία (Ιταλία)· γιατί από εκεί καταγόταν ο Δάρδανος και ο Ιασίονας, οι πρόγονοι σας. Αυτή είναι η γη της επαγγελίας που σας περιμένει.

Ο Αινείας πετάγεται τρομαγμένος από το όραμα και τρέχει να το ανακοινώσει στον πατέρα του. Εκείνος θυμάται τότε πως η κόρη του Πριά­μου, η μάντισσα Κασσάνδρα, πριν ακόμα παρθεί η Τροία, τού μιλούσε συχνά για την Εσπερία και για τα μελλοντικά τρωικά εκεί βασίλεια. Mα ποιος έδωοε ποτέ πίστη στις προφητείες της! (σ. 71). Και ποιος το φανταζόταν πως οι Τρώες ήταν γρα­φτό να βρεθούν σε τόσο μακρινές χώρες!

' Ετσι ο Αινείας αφήνει λίγους Τρώες στην Πέρ­γαμο και με τους άλλους ανοίγει πανιά για την Ιταλία.

ΛΑΚΩΝΙΑ. Αρμενίζοντας για την Ιταλία, τα καρά­βια του Αινεία ρίχνονται από τον δυνατό άνεμο στα ακρογιάλια της Λακωνικής. Πριν ακόμα αρά­ξουν, οι Τρώες χάνουν έναν σύντροφο, τον Κίναιθο' τον θάβουν σ' ένα ακρωτήριο, που παίρ­νει το όνομα του, Κιναίθιο.
Πάνω στην ανατολική γλώσσα της Λακωνικής ο Αινείας χτίζει δύο πολιτείες, κοντά στη σημερινή Νεάπολη, και τις ονομάζει Αφροδισιάδα τη μία, από το όνομα της μητέρας του, την άλλη ' Ητιδα, από μια κόρη του, που την έλεγαν Ητιάδα. Ακόμα ιδρύει στα Κύθηρα ένα ναό στην Αφροδίτη.

ΑΡΚΑΔΙΑ. Πώς βρέθηκε ο Αινείας με τους δικούς του στην καρδιά της Πελοποννήσου, δεν ήξερε κανείς να πει. Στον αρκαδικό Ορχομενό ωστόσο ο κόσμος ήξερε πως ο Αινείας είχε εγκα­τασταθεί σε μια γειτονική μικροπολιτεία, εκεί που έσμιγαν τα νερά τους ο Λάδωνας και ο Τράγος. Το όνομα της «Νήσος» ταίριαζε στη θέση της, γιατί είχε χτιστεί πάνω σ' ένα νησάκι που σχηματι­ζόταν στη συμβολή των ποταμών.
Όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Αινείας τον έθαψε, έλεγαν, ανάμεσα στον Ορχομενό και στη Μαντινεία, δίπλα σ' έναν ναό της Αφροδίτης, στη ρίζα ενός βουνού, που ειπώθηκε Αγχισία. Έλε­γαν ακόμη πως η πόλη Καφυές (Κάπυαι), στα βορειοδυτικά του Ορχομενού, είχε πάρει το όνομα της από τον Κάπυ, τον πατέρα του Αγχίση, και η Ελύμια, ανατολικότερα, από έναν νόθο γιο του Αινεία, τον ' Ελυμο.
Στη Νήσο ήταν λέει θαμμένος και ο Αινείας.

ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΚΑΙ ΛΕΥΚΑΔΑ.' Οταν τα καράβια του Αινεία άραξαν στη Ζάκυνθο, ο κόσμος υποδέ­χτηκε τους Τρώες με πολλή αγάπη σαν μακρινούς συγγενείς· γιατί τον κτίστη ήρωα του νησιού, τον Ζάκυνθο, τον είχε λέει αδελφό ο Δαρδανίδης Ερι-χθόνιος, που ήταν μακρινός πρόγονος του Αινεία.
0 Αινείας χτίζει ναό στην Αφροδίτη Αινειάδα και καθιερώνει ετήσιους αθλητικούς αγώνες. Τον αγώνα δρόμου οι Ζακύνθιοι τον έλεγαν του Αινεία και της Αφροδίτης· ακόμα έδειχναν μέσα στο ιερό δύο πανάρχαια ξόανα (ξύλινα αγάλματα), που παρίσταναν τις μορφές της μητέρας και του γιου. Και στην περιοχή της Λευκάδας, σ' ένα γειτονικό της νησάκι, είχε χτίσει ο ήρωας ναό στην Αφροδίτη Αινειάδα.

ΗΠΕΙΡΟΣ. Φτάνοντας στο Ακτιο, στην είσοδο του Αμβρακικού Κόλπου, ο Αινείας ιδρύει εκεί ναό στους Μεγάλους Θεούς της Σαμοθράκης και έναν ακόμα στην Αφροδίτη Αινειάδα. Και στην Αμβρακία βρισκόταν ναός της Αφροδίτης, με την ίδια προσωνυμία, και ηρώο του Αινεία με ένα μικρό αρχαϊκό ξύλινο ομοίωμα του, όπου οι ιέρειες του πρόσφεραν θυσίες.

Συνεχίζοντας το ταξίδι του ο Αινείας αράζει στο Βουθρωτό, απέναντι από την Κέρκυρα. Εκεί αφήνει τον πατέρα του να ξεκουραστεί, και παίρ­νοντας μαζί του τους πιο ακμαίους άντρες του στρατού, κάνει δυο μέρες δρόμο ως τη Δωδώνη, για να ρωτήσει το μαντείο για ποια χώρα τον προό­ριζαν οι θεοί. Σε υστερότερα χρόνια οι ιερείς της Δωδώνης έδειχναν τους χάλκινους κρατήρες που ο ήρωας είχε αφιερώσει στο θεό με αναθηματικές επιγραφές. Στη Δωδώνη συναπαντιέται με τους Τρώες που είχαν εγκατασταθεί από τον ' Ελενο μόνιμα στη χώρα των Μολοσσών (σ. 330). Όταν γύρισε στο Βουθρωτό, ο Αινείας ίδρυσε ναό της Αφροδίτης κοντά στο λιμάνι, που και αργότερα κράτησε το όνομα: το λιμάνι του Αγχίση. Και τον διπλανό λόφο, όπου ο Αινείας στρατοπέδευσε, τον ονόμαζαν έπειτα Τροία.

Κινώντας για την Ιταλία ο Αινείας παίρνει μαζί του πλοηγούς από την Ακαρνανία για να του δεί­ξουν το δρόμο.


Πηγή